Wsparcie bliskich i jego znaczenie w leczeniu uzależnień

Uzależnienie jest chorobą, która dotyka nie tylko osobę z nałogiem, ale też całe jej najbliższe otoczenie. Rodzina zmaga się z przeciwnościami zarówno podczas aktywnego nałogu, jak i leczenia. Aby walka z uzależnieniem została wygrana, niezwykle istotne jest dodatkowe wsparcie bliskich. Na czym polega taka pomoc i jakie ma znaczenie w procesie zdrowienia?

Uzależnienie – na czym polega?

Uzależnieniem najczęściej określa się alkoholizm czy narkomanię. Nałogi jednak nie muszą być związane z ekstremami. Uzależnić się można od - na pozór - niewinnych kwestii takich, jak hazard, praca, papierosy, leki, jedzenie, pornografia, telefony komórkowe, internet czy gry komputerowe. Najpowszechniejsze są jednak problemy związane z alkoholem i narkotykami. Osoba uzależniona uważa te używki za remedium na wszystkie trudności. Nałogowiec posiada obniżoną tolerancję na przykre emocje, a jego sposoby przeżywania i radzenia sobie z nimi są zaburzone. Jakakolwiek dyskomfortowa sytuacja wywołuje w uzależnionym potrzebę odciągnięcia uwagi od kłopotów. Ucieczka w alkohol czy narkotyki wydaje się łatwiejszą opcją niż stawienie czoła trudnościom. Daje też możliwość zagłuszenia lęku, poczucia winy i smutku, a także dodania pewności siebie.

Uzależnienie rozpoczyna się niewinnie i pogłębia się z czasem. Chory nie zauważa problemu. Jest przekonany o posiadaniu pełnej kontroli nad sobą. Typowym zachowaniem są puste obietnice poprawy podczas konfrontacji z najbliższymi, którzy wytykają uzależnienie (nałogowiec czuje się osaczony). Nie powinniśmy winić za to uzależnionego. Jest on już na takim etapie nałogu, że niemożliwe jest samodzielne wyleczenie. Jedynym ratunkiem jest pomoc z zewnątrz. Aby leczenie alkoholizmu mogło się powieść, uzależniony musi odczuwać wewnętrzną potrzebę zmiany. Nieocenione jest wsparcie rodziny, która powinna zostać poddana terapii oraz edukacji na temat uzależnienia i postępowania z nałogowcem. 

Skutki uzależnienia

Rodzina uzależnionego zmaga się ze skutkami jego nałogu praktycznie cały czas. W większości przypadków dochodzi do współuzależnienia. Proces nie musi polegać na wspólnym piciu z alkoholikiem (choć i takie sytuacje się zdarzają). Opiera się raczej na zaburzonym sposobie funkcjonowania w społeczeństwie, przeżywania uczuć i emocji, a także niskiej samoocenie najbliższych członków rodziny.

Współuzależnienie objawia się przede wszystkim:

• braniem na siebie odpowiedzialności za picie bliskiej osoby,

• usprawiedliwianiem zachowania nałogowca,

• przejmowaniem na siebie obowiązków osoby uzależnionej, np. żona pijącego męża musi stać się zarówno matką, jak i ojcem dla swoich dzieci, co jest wykańczające i ma  szkodliwy wpływ na rozwój emocjonalny potomstwa,

• ukrywaniem przed otoczeniem problemu uzależnienia w rodzinie, co powoduje pogłębiającą się samoizolację.

Nałóg wpływa destrukcyjnie również na rodzinę uzależnionego. Leczenie przyniesie ulgę też najbliższym, którzy zasługują na własne szczęście.  

Jak przebiega wyjście z nałogu?

Leczenie opiera się na kilku krokach: pierwszy to wysłanie uzależnionego na oddział detoksykacyjny, np. do Ośrodka Terapii Uzależnień "Trzeźwość" w Łomży, gdzie przebywa on najczęściej przez kilka tygodni. Rozpoczyna tam terapię grupową bądź indywidualną (często obie). Przed jej podjęciem uzależniony musi zachować przez kilka dni absolutną trzeźwość, żeby odtruć organizm z różnych toksyn i zażyć leki. Trwa to tym więcej czasu, im dłużej organizm chorego był wyczerpany nadużywaniem używek. Lekarzom i terapeutom zależy, by chory wrócił jak najszybciej do pełni sił, a także mógł obiektywnie spojrzeć na swoją sytuację i rozpocząć edukację dotyczącą uzależnienia. Pojawia się też najmniej przyjemna część leczenia – głód alkoholowy. 

Terapia grupowa i indywidualna opierają się na przekazaniu choremu wiedzy, jak poradzić sobie z uzależnieniem i zrozumieć naturę nałogu. Różnica dotyczy liczby uczestników – na terapii indywidualnej osoba dotknięta nałogiem konsultuje się jedynie z psychoterapeutą, a na grupowej dzieli się doświadczeniami i wspiera innych uczestników – również uzależnionych.

Specjalną formą terapii grupowej są tzw. mityngi AA (Anonimowych Alkoholików), gdzie realizowany jest program 12 kroków. Owa skuteczna metoda została opracowana w Stanach Zjednoczonych przez chrześcijańskie grupy wsparcia. Uczestnik, któremu uda się zrealizować wszystkie kroki, może zostać tzw. sponsorem, czyli opiekunem i przewodnikiem dla kolejnej uzależnionej osoby (z mityngu AA).

Celem leczenia jest zrozumienie nałogu i samego siebie, akceptacja choroby i samorozwój. Chory musi odczuć na własnej skórze konsekwencję nałogu, zadośćuczynić najbliższym. 

Wsparcie rodziny w leczeniu

Terapia i abstynencja bez wsparcia najbliższych mogą się nie powieść. Okres abstynencji jest trudny. Zrozumienie i miłość rodziny zmniejszają ryzyko powrotu do nałogu.

Wsparcie polega przede wszystkim na okazywaniu szacunku, miłości i empatii. Traktowanie osoby uzależnionej jako gorszej i winnej wszystkich nieszczęść przysporzy więcej problemów niż korzyści. Potrzeba zmiany swojego życia i walka z chorobą przez nałogowca jest godna podziwu. Paradoksalnie nie można też takiej osobie zbytnio pobłażać. Musi nauczyć się zderzać z konsekwencjami swoich działań. Nie tłumaczmy chorego przed otoczeniem, a jednocześnie doceniajmy nawet najmniejsze postępy nałogowca. Popierajmy terapię i leczenie. Pamiętajmy, że krzywdy wyrządzone przez uzależnionego wynikają głównie z jego nałogu.

Rodzina musi mieć świadomość, że leczenie potrwa wiele lat. Ważna jest cierpliwość i akceptacja choroby. To trudne zadanie, dlatego warto korzystać z pomocy zewnętrznej: rozmów ze specjalistami czy osobami o podobnych doświadczeniach, a także czytania fachowej literatury.

Członkowie rodziny powinni dążyć do normalności. Sytuacja, w której żona wypełnia obowiązki małżonka, jest już niedozwolona. Uzależniony musi nauczyć się wieść normalne życie, a zatem wykonywać obowiązki domowe.

Wskazana jest terapia członków rodziny, na której najbliżsi uczą się żyć w zgodzie ze sobą i nie brać odpowiedzialności za postępowanie nałogowca. Ośrodek Terapii Uzależnień „Trzeźwość” oferuje bezpłatne konsultacje dla rodzin osób uzależnionych.

Każdy członek rodziny musi pamiętać o własnym komforcie. Niezwykle istotny jest powrót do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie i wysoka samoocena. Najbliżsi muszą skupić się na swoim życiu i pamiętać, że ich zadaniem jest jedynie wsparcie uzależnionego. Na pewno nie wyleczą go samodzielnie. Leczeniem zajmują się specjaliści, a główną siłą napędową jest postawa i motywacja osoby uzależnionej.