Narzędzia do modelowania gliny - zestaw must have

Najważniejszym narzędziem przy formowaniu gliny są nasze własne dłonie i palce. Jeżeli uzbroimy je w nóż o krótkim ostrzu, to w zasadzie będziemy mieli skompletowany najprostszy zestaw do modelowania gliny. Nie brakuje zwolenników tezy, że takie wyposażenie jest całkowicie wystarczające. Jeżeli jednak chcemy sobie ułatwić pracę, powinniśmy nieco poszerzyć zestaw narzędzi. Podpowiadamy, które są najbardziej potrzebne.

Przed omówieniem, jakie narzędzia do modelowania gliny będą nam potrzebne, kilka słów należy się samemu materiałowi, czyli glinie rzeźbiarskiej.

Czym wyróżnia się glina rzeźbiarska?

Glina, czyli ilasta skała osadowa, występuje bardzo powszechnie w górnych warstwach gleby na terenie całej Polski. Przemysłowo wydobywana jest w kopalniach odkrywkowych. Możemy ją bez trudu znaleźć na polach, nad brzegami jezior i rzek. Jednak tego typu surowy materiał nie nadaje się do rzeźbienia. Aby glina uzyskała odpowiednią plastyczność, należy ją oczyścić z dodatków mineralnych (kamienie okruchy skalne) i zanieczyszczeń organicznych. Następnie należy glinę zemleć w celu uzyskania homogenicznej, jednorodnej struktury. Na kilka tygodni przed użyciem, trzeba przeprowadzić lasowanie, czyli nawadnianie gliny i kilkutygodniowe leżakowanie. W tym czasie odbywają się procesy starzenia się gliny, czyli utleniania substancji organicznych i nieorganicznych. Oczyszczona i przemieszana glina może trafić do pracowni rzeźbiarskiej czy garncarskiej. Tuż przed przystąpieniem do pracy trzeba glinę starannie wyrobić. 

Proces obróbki gliny jest pracochłonny i długotrwały. W przeszłości rzemieślnicy, w tym szczególnie garncarze, przygotowywali glinę na własne potrzeby. Obecnie w powszechnym użyciu jest gotowa glina rzeźbiarska. Otrzymujemy ją w kilkukilogramowych porcjach, które są jednorodne i mają sprawdzony skład. Dzięki temu glina ma nie tylko odpowiednią plastyczność, ale też jest podatna na wypalanie. Jedyne, o co musimy zadbać, to utrzymanie właściwej wilgotności materiału. Ma to szczególne znaczenie przy łączeniu ze sobą gotowych elementów i kawałków gliny: jeżeli oba nie będą miały tej samej wilgotności, to jest niemal pewne, że połączenie popęka w czasie suszenia lub wypalania gliny.

Garota, wybieraki i szpatułki

Jeżeli obrabiamy większe porcje materiału, to niezbędnym narzędziem do cięcia gliny jest garota. Przedmiot ten niewiele różni się od narzędzia, które było używane przez całe wieki przez zabójców i katów. W najprostszej wersji są to dwa krótkie uchwyty z drewna połączone cienką stalową linką lub drutem. Wystarczy opasać drutem blok gliny i pociągnąć za uchwyty, aby sprawnie odciąć odpowiedni kawałek materiału. Garoty możemy też używać jak noża: do precyzyjnych, prostych cięć.

Poza garotą będą nam potrzebne niewielkie noże do wykrawania drobnych detali w glinie. Przy użyciu prostych i zakrzywionych narzędzi można bardzo sprawnie modelować gałki oczne, uszy czy oczy. Przy formowaniu wgłębień i rowkowaniu gliny niezbędne są dłuta oczkowe, nazywane powszechnie wybierakami. Mają one formę drewnianego trzonka z oczkiem z drutu stalowego. Warto mieć kilka wybieraków o różnej wielkości i z różnie uformowanymi oczkami.

Jeżeli nie chcemy samodzielnie dobierać poszczególnych akcesoriów, to doskonałym rozwiązaniem będzie zestaw narzędzi do modelowania gliny. Poza wybierakami i nożami powinny się w nim znajdować szpatułki i rylce o wielu różnych zakończeniach. Pozwalają one na odciskanie wielu różnorodnych zagłębień, wygładzaniu małych detali, których nie zdołamy opracować palcami. Ważnym składnikiem zestawu są też pędzelki i szczoteczki. Mogą one służyć do formowania zmarszczek mimicznych i włosów (np. brwi), ale także (po zamoczeniu w wodzie) do idealnego wygładzania powierzchni.

Wszystkie wymienione narzędzia nadają się do modelowania nie tylko gliny rzeźbiarskiej, ale także modeliny i gliny samoutwardzalnej. Jednak chyba największą satysfakcję daje praca w zwykłej szarej glinie rzeźbiarskiej. Przyczynę wyjaśnia sprzedawca ze sklepu dla plastyków Loveart: – Glina rzeźbiarska jest bardzo wdzięcznym materiałem. Ma doskonałą plastyczność i nie zmusza do pracy na czas: jeżeli nie zapomnimy o nawilżaniu, to możemy pracować dowolnie długo. Nawet zaschniętą na kamień glinę można namoczyć, uplastycznić (wyrobić) i ponownie użyć. Glina jest też stosunkowo tanim materiałem, co jest istotną kwestią w momencie, gdy zamierzamy tworzyć rzeźby większych gabarytów. 

Kawalet i dodatkowe akcesoria rzeźbiarskie

Jeżeli zamierzamy na poważnie zajmować się rzeźbą w glinie, to zdecydowanie powinniśmy rozejrzeć się za kawaletem, czyli stołem rzeźbiarskim. Ma on najczęściej formę trójnożnego, wysokiego stołka z obrotowym blatem. Dzięki temu można obracać rzeźbę bez jej obchodzenia, wygodnie sprawdzać kąt padania światła. Przekręcając blat, podnosimy go lub opuszczamy, co pozwala dopasować wysokość ustawienia rzeźby do wzrostu artysty.

Pracując w glinie, warto zaopatrzyć się też w takie drobiazgi, jak kawałki płótna, np. workowego, które po namoczeniu można nakładać na rzeźbiony obiekt, aby zapobiec wysychaniu powierzchni gliny. Warto też zatroszczyć się o przechowywany w pracowni zapas gliny. Można ją przechowywać w hermetycznie zamykanych, plastikowych naczyniach. Wygodniejszym rozwiązaniem jest stosowanie folii stretch, która doskonale chroni glinę przed wysychaniem. Jest to szczególnie ważne, gdy pracujemy z glinami samoutwardzalnymi: raz zaschnięte, utwardzają się i nie można ich powtórnie uplastycznić.