Najczęściej spotykane przyczyny niepłodności

Niepłodność jest zakwalifikowana przez WHO jako choroba cywilizacyjna i wszystko wskazuje na to, że w najbliższych latach problem będzie przybierał na sile. Obecnie blisko 20% par w Polsce w wieku rozrodczym boryka się z problemami związanymi z płodnością. Podstawą leczenia niepłodności jest rozpoznanie jej przyczyny oraz możliwie jak najszybsze wdrożenie właściwego leczenia. Jakie są najczęstsze przyczyny niepłodności i kiedy możemy o niej mówić?

Co dokładnie oznacza niepłodność?

O niepłodności możemy mówić w momencie, gdy para w wieku rozrodczym systematycznie, lecz bezskutecznie stara się o dziecko przez okres nie krótszy niż rok. Za starania o dziecko uznawane jest regularne współżycie, ze średnią częstotliwością około 3 zbliżeń tygodniowo, bez stosowania antykoncepcji. Warto zaznaczyć, że niepłodność nie jest tym samym, co bezpłodność, a oba te terminy są błędnie stosowane zamiennie. Bezpłodność jest stanem nieodwracalnym, natomiast niepłodność jest skutkiem nieprawidłowego funkcjonowania mechanizmów odpowiedzialnych za zajście w ciążę, i można ją skutecznie leczyć. Problem niepłodności dotyka obu płci i może być spowodowany szeregiem różnych czynników, jak zaburzenia hormonalne, niektóre choroby, wiek, nieprawidłowa masa ciała czy niezdrowy tryb życia. W momencie, gdy para nie może uzyskać ciąży mimo rocznego, regularnego współżycia, koniecznym jest zgłoszenie się do specjalisty, rozpoznanie przyczyny oraz wdrożenie odpowiednich metod terapeutycznych.

Kluczowe jest, aby z problemem niepłodności zgłosić się możliwie jak najszybciej, ponieważ etap diagnozowania może być bardzo czasochłonny i obejmuje przeprowadzenie badań zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Ponadto szanse na wyleczenie niepłodności i tym samym zajście w ciążę naturalnie słabną z wiekiem, dlatego po przekroczeniu przez kobietę 35. roku życia postępowanie diagnostyczne pod kątem niepłodności wdrażane jest szybciej - okres 6 miesięcy braku sukcesu jest uważany za wystarczający – dodaje specjalista z Gabinetu Ginekologicznego Grzegorza Jakiela.

Problemy endokrynologiczne – choroby tarczycy

Tarczyca jest niewielkim, nieparzystym gruczołem dokrewnym, produkującym następujące hormony: tyroksynę i trójjodotyroninę. Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy kobiety w ciąży ma ogromne znaczenie dla rozwoju układu nerwowego, nerek czy układu kostnego płodu w okresie zarodkowym, a gdy gruczoł ten nie działa prawidłowo, dziecku grozi poważne opóźnienie rozwoju fizycznego i umysłowego. Z tego powodu tarczyca jest kontrolowana przez lekarza prowadzącego ciążę, a wszelkie schorzenia są leczone przez ginekologów-endokrynologów. Niewiele osób jednak zdaje sobie sprawę, że nieprawidłowości w pracy tarczycy mogą być również przyczyną niepłodności.

Spośród schorzeń tarczycy najbardziej niebezpieczna jest niedoczynność tarczycy. Jednym z jej objawów są bezowulacyjne cykle. Ponadto niedoczynność tarczycy nie tylko powoduje problemy z zajściem w ciążę, ale także może być przyczyną nawykowych poronień, skutkiem czego, nawet jeśli dojdzie do zapłodnienia, kobiecie trudno będzie ciążę utrzymać. Chorobą dającą podobne objawy do niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto. Organizm kobiety chorej na Hashimoto traktuje gruczoł ten jak wroga i zaczyna produkować przeciwciała anty-TPO oraz anty-TG, mające istotny wpływ na syntezę hormonów tarczycy.

Schorzenia jajników – zespół policystycznych jajników, wygasanie czynności jajników

Zespół policystycznych jajników, w skrócie PCOS, również powoduje trudności z zajściem w ciążę oraz jej donoszeniem. To jedna z najczęściej diagnozowanych chorób endokrynologicznych u kobiet w okresie reprodukcyjnym, charakteryzująca się zwiększonym stężeniem męskich hormonów oraz występowaniem zwiększonej ilości nieprawidłowych pęcherzyków w jajniku. PCOS powoduje poważne zaburzenia rytmu owulacji, a nawet występowanie cykli bezowulacyjnych. Trudności z zajściem w ciążę u kobiet z zespołem policystycznych jajników w dużej mierze zależą od stopnia i rodzaju zaburzeń.

Problemy z płodnością może wywoływać również wygasanie czynności jajników, wiążące się z ich niewydolnością oraz zatrzymaniem miesiączkowania. Proces ten występuje naturalnie u kobiet w wieku menopauzalnym. Jeżeli schorzenie dotyka kobiety w wieku reprodukcyjnym, mowa o przedwczesnym wygasaniu czynności jajników, które objawia się zaburzeniem cyklu miesiączkowania, zmniejszoną objętością jajników oraz małą liczbą pęcherzyków jajnikowych. Należy wziąć także pod uwagę, że u kobiet, które przekroczyły 35. rok życia, potencjał rozrodczy się zmniejsza, w związku z czym pojawiają się zaburzenia owulacji oraz obniżona rezerwa jajnikowa i automatycznie kwalifikują się one do leczenia niepłodności. Kobiety decydujące się na ciążę w tym wieku zazwyczaj poddaje się procedurze stymulacji jajeczkowania oraz odpowiedniej terapii hormonalnej.

Czynnik męski w niepłodności – obniżone parametry nasienia

Blisko 50% przypadków niepłodności dotyczy mężczyzn. Problem tkwi w obniżonych parametrach nasienia, których podstawowa diagnostyka obejmuje badania nasienia, ocenę budowy morfologicznej plemników, ocenę ruchu oraz test HBA. Im jakość nasienia jest słabsza, tym dłuższy czas starań o ciążę oraz mniejsze szanse na zapłodnienie. Aby starania o ciążę zakończyły się powodzeniem, jakość spermy, a dokładniej koncentracja plemników w nasieniu nie powinna być niższa niż 15 mln/ml, zgodnie z najnowszymi normami określonymi przez WHO. Jeżeli liczba plemników jest mniejsza od dolnej granicy, wówczas mamy do czynienia z oligospermią.

Inną, często występującą nieprawidłowością jest astenospermia. Polega ona na zmniejszonej ruchliwości plemników, w wyniku czego dochodzi do zaburzenia ich funkcjonowania, a zapłodnienie komórki jajowej staje się w znacznym stopniu utrudnione. Astenospermia występuje u mężczyzn, których ejakulat zawiera mniej niż 32% plemników o ruchu postępowym. Parametrem, który także ma znaczenie dla płodności mężczyzny, jest teratospermia, czyli odsetek prawidłowo zbudowanych plemników, których norma wynosi nie mniej niż 4%.

Niepłodność idiopatyczna

Niepłodność idiopatyczna to stan, w którym najczęściej brak rozpoznawalnej przyczyny niepłodności, dlatego nazywana jest również niepłodnością nieokreśloną lub niewyjaśnioną. Jest ona złożonym problemem, który dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Możemy o niej mówić po roku regularnych i nieskutecznych starań o ciążę, mimo prawidłowych badań hormonalnych oraz nasienia. Do przyczyn niepłodności idiopatycznej zaliczamy m.in.: stresujący tryb życia, przebyte zakażenia, zespół LUF, zaburzenia autoimmunologiczne, nieprawidłowe parametry nasienia czy nieprawidłowe wydzielanie białek przez błonę śluzową macicy. Z niepłodnością idiopatyczną często kojarzona jest blokada psychiczna. Paradoksalnie - im bardziej zależy parze na dziecku, tym trudniej o poczęcie. Stres związany z nieudanymi próbami poczęcia może uniemożliwić kobiecie zajście w ciążę, ponieważ powoduje zwiększone wydzielanie prolaktyny. U mężczyzn natomiast stres może znacząco obniżyć jakość nasienia. Jeżeli więc niepłodność nieokreślona nie ma podłoża somatycznego, należy go szukać w psychice.