Jak malować farbami olejnymi? Porady dla początkujących

Sugestie i porady, które znajdziesz w tym artykule, mogą się wydać oczywiste, a nawet trywialne. To nie przypadek: adresatem tego tekstu są osoby, które o malowaniu farbami olejnymi nie wiedzą nic lub prawie nic. To z myślą o absolutnych nowicjuszach piszemy, jakie akcesoria i media będą potrzebne, aby rozpocząć ekscytującą przygodę z malarstwem olejnym.

Na wstępie należy zadać sobie pytanie: po co w ogóle sięgać po farby olejne? Czy warto porywać się na technikę malarską, która cieszy się opinią trudnej, drogiej i wymagającej wieloletniego doskonalenia warsztatu?

Czy malowanie farbami olejnymi jest trudne? 

Komuś, kto już maluje farbami olejnym, może wydać się niezrozumiałe stwierdzenie, że to szczególnie trudna technika. Bez wątpienia jest inna. Nie da się porównać z akwarelą. Z malarstwem akrylowym łączą ją zaledwie powierzchowne podobieństwa. Jej najważniejszą cechą wyróżniającą jest to, że obraz olejny można poprawiać dowolnie długo. W malarstwie akwarelowym każdy błąd jest ostateczny. Używając farb olejnych, możemy przemalować fragmenty obrazu lub nawet całe płótno dowolną liczbę razy. Gdy farby będzie zbyt dużo, można ją usunąć i zacząć malowanie od początku.

Malarstwo olejne oferuje żywe, intensywne pełne blasku kolory, które nie są dostępne w innych technikach. Właściwie przygotowane i zabezpieczone obrazy olejne odznaczają się trwałością liczoną w setkach lat. Kluczowe znaczenie ma też fakt, że najwięksi mistrzowie malarstwa światowego tworzyli z użyciem farb olejnych. A przecież każdy chce podążać za najlepszymi.

Czy malowanie farbami olejnymi jest trudne? Nie ulega wątpliwości, że jest pracochłonne i wymaga zdobycia nowych umiejętności warsztatowych. Jednak włożony trud staje się przepustką do wprost nieograniczonych możliwości kreacji.

Na czym malować olejami?

Poza mediami i pędzlami do malowania farbami olejnymi będziemy potrzebowali odpowiedniego podłoża. Oczywiście najlepsze są profesjonalne podobrazia malarskie, czyli zagruntowane płótno, rozpięte na drewnianej ramie. Zważywszy na fakt, że nie od razu osiągniemy warte uwagi efekty, przy pierwszych próbach do malowania farbami olejnymi można wykorzystać zagruntowany papier, przycięte na wymiar kawałki płyty pilśniowej lub MDF. Taki podkład wystarczy zaciągnąć gruntem lub zrobić podmalówkę farbami akrylowymi. Można też skorzystać z bloków papierów do malowania farbami olejnymi.

Akcesorium, którego zakup warto rozważyć, jest sztaluga malarska. Bardzo ułatwia pracę, ale można się bez niej obyć – przynajmniej do czasu, gdy zaczniemy regularnie malować olejami. O ile można obyć się bez sztalugi, to koniecznością jest posiadanie palety i szpachelek do mieszania farb. Można zastosować klasyczną paletę drewnianą, palety z tworzyw sztucznych oraz jednorazowe palety papierowe.

Terpentyna i olej lniany zawsze pod ręką 

Mediami, bez których nie obejdziemy się przy technice olejnej, są terpentyna i olej lniany. Dlaczego mają tak duże znaczenie, wyjaśnia znawca tematu reprezentujący internetowy Sklepu Plastycznego 24: – Terpentyna jest podstawowym rozpuszczalnikiem farb olejnych. Będzie nam potrzebna do mycia pędzli i innych akcesoriów malarskich, a także do rozcieńczania farb. Rozrzedzać farby możemy też przez dodanie oleju lnianego. Należy przy tym pamiętać, że zawsze kładziemy warstwę tłustą na chudej: farba rozcieńczona terpentyną powinna znaleźć się pod warstwą farby, do której dodaliśmy olej lniany. Zamiana farb miejscami jest bardzo niekorzystna. Tłusta warstwa schnie dłużej, więc jeżeli pokryjemy ją szybkoschnącą farbą rozcieńczoną terpentyną, może dojść do marszczenia się powierzchni, a w następstwie pękania powłoki po całkowitym wyschnięciu.

Poza rozpuszczalnikami warto zaopatrzyć się w zapas szmatek i ręczników papierowych, które przydadzą się do wycierania rąk, pędzli i gwintów tubek z farbą. Niezwykle ważną kwestią jest też zapewnienie właściwej wentylacji w pomieszczeniu, w którym malujemy. Wielu artystów poleca też ekologiczne, bezzapachowe media malarskie. Dobra wentylacja niweluje ryzyko zatrucia lotnymi rozpuszczalnikami, a ponadto przyspiesza schnięcie farb.

Nie przepłacaj za farby, ale nie oszczędzaj na pędzlach 

W każdej technice malarskiej najważniejszym akcesorium jest pędzel. W malowaniu olejami, szczególnie w malarstwie realistycznym, bez dobrych pędzli niewiele da się osiągnąć. Na początek wystarczy kilka okrągłych i płaskich pędzli szczecinowych, syntetycznych lub sobolowych różnej grubości. Ich twardość jest kwestią indywidualną, lecz tylko do pewnego stopnia: pędzel musi sobie poradzić z gęstą i ciężką farbą. Niezależnie od tego, jaki pędzel wybierzemy, ważne jest, żeby nie gubił włosia i nie wycierał się zbyt łatwo. Jeżeli zechcemy oszczędzić na pędzlach, może okazać się, że nie będziemy w stanie malować, bo początkowo ostry i precyzyjny pędzel, zdeformuje się po pierwszym użyciu. Jednak nie oznacza to, że mamy kupować najdroższe dostępne modele – na to przyjdzie czas, gdy zdobędziemy podstawy warsztatu.

Zasada umiaru jest jeszcze ważniejsza przy doborze farb. Nie warto kupować najtańszych, bo może okazać się, że nie tylko źle wyglądają, ale są trudne w nakładaniu i nietrwałe. Wszystko to może działać zniechęcająco i zaprzepaścić początkowy entuzjazm. Z kolei drogie farby dla zaawansowanych malarzy mocno drenują budżet. Przepłacanie nie ma sensu – tym bardziej że na początku sporo obrazów trafi nie na ścianę, lecz do kosza na śmieci. Doskonałym wyborem będą profesjonalnej jakości farby olejne Amsterdam, które można kupić w bardzo przystępnej cenie. Podobnie jak wydajne farby olejne Phoenix. 

Do pierwszych prób malarskich wystarczy dosłownie kilka podstawowych kolorów. Konieczne są farby w kolorze czarnym i białym, a także żółtym, czerwonym i błękitnym. Pożądanym uzupełnieniem tego zestawu będzie kolor brązowy. Taka skromna paleta barw pozwala na satysfakcjonujące eksperymentowanie ze światłocieniem i próby dwóch podstawowych technik malarstwa olejnego: laserunku i alla prima.

Jak malować, czyli laserunek i alla prima

Zasada nakładania tłustej farby na chudą obowiązuje nie tylko wtedy, gdy używamy terpentyny i oleju, ale także przy rozcieńczeniu wyłącznie olejem lnianym lub innym medium olejno-żywicznym. Każda kolejna warstwa powinna zawierać więcej medium. Technika malowania coraz bardziej rozrzedzoną farbą to laserunek. Kolejną warstwę farby można nanosić dopiero po całkowitym wyschnięciu poprzedniej. Czasochłonność takiego nakładania farby jest jednym z powodów, które sprawiły, że malarstwo olejne uznawane jest za ekstremalnie trudną technikę. Ponoć laserunek został wynaleziony ze względu na wysokie ceny pigmentów do farb olejnych. Jednak szybko doceniono jego walory estetyczne – to, że pozwala stworzyć niemal doskonałe odwzorowanie rzeczywistych obiektów. O tym, jak niesamowite efekty można osiągnąć, najlepiej świadczą dzieła wielkich holenderskich mistrzów – Vermeera i Rembrandta.

Przeciwieństwem laserunku jest technika alla prima. Polega ona na nakładaniu jednej, ale za to grubej warstwy farby, którą następnie należy wymodelować twardym pędzlem lub szpachelką. Ekstremalnymi wersjami malowania jednowarstwowego są pointylizm (obraz powstaje z barwnych kropek i małych plam) oraz impast (farba jest nakładana grubo i formowana szpachlą). 

Najprostsza odpowiedź na tytułowe pytanie, jak malować farbami olejnymi, może być nieco przewrotna: kup kilka pędzli, podobrazie i kilka tubek farby olejnej i spróbuj, jak się rozprowadza. Zacznij od zabawy kolorami. Potem spróbuj namalować prostą martwą naturę: pojedynczy owoc lub przedmiot. Jeżeli poczujesz, że to nie takie trudne, że masz ochotę malować następny obraz, a potem jeszcze jeden i jeszcze jeden, to znaczy, że połknąłeś bakcyla. Wejście w świat malarstwa olejnego może być początkiem fascynacji na całe życie.